Proces o nieważność małżeństwa – wyjaśnianie niektórych pojęć

malmesbury

Adwokat kościelny / Pełnomocnik – prawnik reprezentujący stronę w procesie o nieważność małżeństwa. Jego uprawnienia reguluje kodeks prawa kanonicznego, instrukcja procesowa Dignitas Connubii, oraz motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus.

Audytor – sędzia, który zbiera materiał dowodowy mający ustalić stan faktyczny. Natomiast materiał dowodowy do sądu kościelnego dostarcza sama strona powodowa lub pozwana, chcąc określone fakty udowodnić. Niewątpliwie strony przy dowodzeniu są o wiele bardziej skuteczne jeśli korzystają z pomocy prawnika kanonisty.

Dekanat – jednostka organizacyjna w diecezji Kościoła katolickiego obejmująca zasięgiem określony rejon, na którego terytorium znajduje się pewna liczna parafii np.: Dekanat Świnoujście w Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej, Dekanat Sopot w Archidiecezji Gdańskiej. Dekanatem kieruje dziekan.

Dyskusja sprawy – moment w procesie kanonicznym, kiedy strony mogą zapoznać się z aktami, oraz zgłosić uwagi.

Dyspensa super rato – nazwa procedury polegającej na uzyskaniu dyspensy od małżeństwa ważnie zawartego, ale niedopełnionego.

Instrukcja sprawy – czas w procesie kiedy gromadzone są dowody, najczęściej przesłuchanie świadków.

Kancelaria kanoniczna, kancelaria prawa kanonicznego, kancelaria adwokata kościelnego – tak zazwyczaj nazywają się kancelarię świadczące pomoc w zakresie pomocy w uzyskaniu nieważności małżeństwa kanonicznego. Prawo kanoniczne nie reguluje jednak nazewnictwa tego typu działalności.

Kanonista – określenie prawnika, będącego absolwentem prawa kanonicznego.

Konkordat – jest to umowa międzynarodowa zawierana między Stolicą Apostolską, a danym państwem. Reguluje wzajemne relację. Konkordat między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską został zawarty 28 lipca 1993 r, a następnie ratyfikowany 23 lutego 1998 r. Konkordat zagwarantował Kościołowi autonomię prawną, polegającą na tym, że Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem – prawem kanonicznym m. in. w sprawach dotyczących małżeństwa kanonicznego. Stolicę Apostolską przy zawieraniu konkordatu reprezentuje nuncjusz apostolski.

Niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej – najczęstszy tytuł ( kanon. 1095 n. 3 ) z którego rozpatrywana jest nieważność małżeństwa. Nie chodzi tu o chorobę psychiczną, ale raczej o wady charakteru. Przyczyną psychiczną z której rozpatrywana jest nieważność małżeństwa kościelnego bardzo często bywa niedojrzałość. Niedojrzałość może przejawiać się wysokim egoizmem, utrudniającym relację międzyosobowe.

Obrońca węzła małżeńskiego – występuje w procesie przeciwko nieważności, jego celem jest przedstawianie wszystkich dowodów na rzecz ważności małżeństwa.

Ordynariusz – najczęściej w procesach kanonicznych odnosi się do biskupa diecezjalnego, chodź te pojęcie jest szersze.

Powód- osoba występująca ze skargą powodową.

Pozwany – z zasady w procesach o nieważność przedstawiający inne stanowisko niż powód.

Rota Rzymska – najwyższy trybunał w sprawach o nieważność w Kościele katolickim.

Skarga powodowa – pismo zaskarżające nieważność małżeństwa.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa kanonicznego – taka jest poprawna nazwa wyroku w którym orzeka się nieważności małżeństwa kanonicznego. Inne nazwy np.: unieważnienie ślubu kościelnego, unieważnienie małżeństwa kościelnego, rozwód kościelny są popularne, ale niepoprawne.

Sąd Biskupi – miejsce gdzie odbywa się proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa kanonicznego. Zazwyczaj każda diecezja ma swój sąd. Zdarza się jednak, że Sąd może być dla kilku diecezji np.: Sąd Metropolitalny Warszawski jest również właściwy dla Diecezji Warszawsko – Praskiej, oraz Ordynariatu. Oprócz nazwy sąd biskupi mogą też występować inne określania np.: sąd kościelny, trybunał kościelny, sąd metropolitalny, lub trybunał metropolitalny.

Wikariusz sądowy, oficjał – urzędnik Kurii zarządzający sądem kościelnym

Właściwość sądowa – oznacza, że nie każdy sąd jest właściwy do rozpatrzenia nieważności małżeństwa. Właściwy jest sąd zawarcia małżeństwa oraz miejsca gdzie przebywa strona pozwana lub powodowa np: miejscem zawarcia małżeństwa jest Warszawa, strona powodowa zamieszkuje w Łodzi, a strona pozwana w Giżycku. W tym przypadku osoba chcąca rozpocząć proces będzie miała wybór miejsca procesu między sądami biskupimi Archidiecezji Łódzkiej, Archidiecezji Warszawskiej, i Diecezji Ełckiej, ponieważ Giżycko przynależy do Diecezji Ełckiej.

Dyspensa super rato

dyspensaPrawo kanoniczne stanowi, że małżeństwo zwarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą, z żadnej ludzkiej przyczyny, oprócz śmierci. W sytuacji jednak kiedy małżeństwo zostało zawarte lecz nie zostało dopełnione przewidywana jest możliwość uzyskania dyspensy. Niedopełnienie małżeństwa oznacza, że między stronami nie nastąpiło współżycie fizyczne, po zawarciu związku małżeńskiego. Dyspensy, z powodu słusznej przyczyny, może udzielić Biskup Rzymu, czyli Papież, na prośbę obu stron, lub tylko jednej, choćby druga strona nie wyrażała na to zgody.

Kan. 1698 kodeksu prawa kanonicznego stanowi, że tylko Stolica Apostolska rozpoznaje fakt niedopełnienia małżeństwa i istnienia słusznej przyczyny. Następnie dyspensy udziela Papież. Właściwym do przyjęcia prośby o dyspensę jest biskup diecezjalny stałego lub tymczasowego miejsca pobytu. Biskupowi przysługuje prawo oceny, czy prośba jest wystarczająco uzasadniona. Jeśli biskup uzna, że prośba jest uzasadniona, wtedy powinien zarządzić instrukcję sprawy, którą może zlecić trybunałowi własnej lub innej diecezji, lub odpowiedniemu kapłanowi. Jeśli biskup odrzuci prośbą, osobie wnoszącej o prośbę przysługuje rekurs do Stolicy Apostolskiej. W przywołanym postępowaniu zawsze musi brać udział obrońca węzła. Adwokat nie jest zaś dopuszczany. Jednakże z powodu trudności stron, biskup może zezwolić na udział biegłego w prawie. A więc wchodzi tu w grę dopuszczenie biegłego w prawie na zasadzie wyjątku, a nie reguły.

Po przeprowadzeniu postępowania w diecezji, biskup przesyła wszystkie akta do Stolicy Apostolskiej. Następnie kiedy dyspensa zostanie udzielona, jest ona przesyłana do biskupa, a następnie proboszcz miejsca chrztu oraz zawarcia małżeństwa dokonuje adnotacji w księgach parafialnych o dyspensie. Dyspensa skutkuje tym, że strony mogą zawrzeć małżeństwo w Kościele katolickim.

Występowanie o dyspensę od małżeństwa ważnie zawartego, lecz niedopełnionego należy dziś do rzadkości. Postępowanie o dyspensę było popularne w poprzednich stuleciach, kiedy małżeństwo w rodzinach królewskich było traktowane jako droga do zawarcia korzystnych sojuszy politycznych. W przypadku nie spełnienia przez małżeństwo pokładanych w nim nadzieji, próbowano unieważnić małżeństwo przez dyspense papieską. Problematykę dyspensowania od małżeństwa ważnie zawartego, lecz niedopełnionego można więc odnaleźć w literaturze nie tylko naukowej, ale też popularnej, opisującej życie rodów królewskich np.: w powieści „Królowie przeklęci” Maurice Druona, w sposób bardzo ciekawy ukazującej panowanie Kapetyngów we Francji.

Dziś o wiele częstsze są standardowe procesy o nieważność małżeństwa kanonicznego. Najczęściej z kan. 1095 n. 3. Przyczyną nieważności może być niedojrzała osobowość w chwili zawierania związku małżeńskiego. Przykładem takiej sytuacji może być zawarcie małżeństwa z powodu ciąży, w wyniku presji rodziców, przez ludzi, którzy byli młodzi, i tak naprawdę nie planowali ze sobą żadnej przyszłości.

W dzisiejszych czasach też w związku ułatwieniem prawa kanonicznego w zakresie właściwości sądowej strony mieszkające za granicami państwa mogą wybierać, czy chcą wnosić o nieważność w miejscu gdzie małżeństwo było zawarte, czy tam gdzie zamieszkują np.: osoba mieszkająca w Norwegi może wnosić o nieważność do kościelnych sądów w Norwegi. Wtedy proces przebiegać będzie w j. norweskim. Jeśli małżeństwo było zawarte w Polsce, wtedy będzie można wnosić o nieważność również do polskich sądów kościelnych.

 POMOC PRAWNA, KONTAKT