Czy trzeba odpowiadać na skargę o nieważność małżeństwa kościelnego?

Proces o stwierdzanie nieważności małżeństwa kanonicznego, niepoprawnie nazywany procesem o rozwód kościelny rozpoczyna się od złożenia przez stronę powodową skargi powodowej.

Zgodnie z kan. 1676 § 1 kodeksu prawa kanonicznego, przewodniczący sądu kościelnego, po wpływie skargi o nieważność małżeństwa kanonicznego do sądu, jeżeli uważa, że posiada ona jakieś podstawy, winien ją przyjąć, a następnie nakazać przesłanie jej do strony pozwanej, która będzie miała termin piętnastu dni na wyrażenie swojego stanowiska odnośnie do żądania strony powodowej.

Ten moment w procesie bardzo często dla stron, które są pozwane jest pewnym zaskoczeniem. Wynika to z tego, że strona pozwana nie była wcześniej informowana przez stronę powodową o tym, że dojdzie do tego typu postępowania. Poza tym procedura procesów kanoniczych jest czymś zupełnie innym niż procedura cywila. Wiedza na ten temat nie jest powszechna. W skardze powodowej mogą być zawarte stwierdzania, że strona powodowa zarzuca pozwanej np.: niezdolność psychiczną do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich, lub symulację zgody małżeńskiej lub wykluczenie nierozerwalności małżeństwa. Oczywiście osoba, która nie jest biegła w prawie kanonicznym, może nie rozumieć zwrotów prawniczych, jakie są użyte w skardze lub je błędnie interpretować. Stąd naturalne jest, że strona pozwana będzie zadawać sobie pytanie, czy musi w ogóle na te pismo odpowiadać?

Odpowiedź jest taka – nie musi. Jednakże, jeśli proces o nieważność nie jest stronie pozwanej czymś obojętnym, to jak najbardziej powinna na skargę odpowiedzieć, i przedstawić sądowi kościelnemu swoje stanowisko w tej sprawie. Zlekceważenie procesu o nieważność może skutkować tym, że w procesie zapadnie wyrok, który dla strony pozwanej może być krzywdzący, niesprawiedliwy np.: orzeczenie będzie stanowić, że małżeństwo jest nieważne z przyczyn leżących tylko po stronie pozwanej, mimo że obiektywna prawda o małżeństwie może być zupełnie inna. Jeśli jednak strona pozwana nie podejmie żadnych działań, nie odpisze nic nic do sądu kościelnego, w aktach procesu nie znajdą się żadne fakty na jej obronę.

Odpowiedź na skargę do sądu biskupiego jest jedenym z najważniejszych momentów w procesie dla strony pozwanej. Jest to moment, w którym strona pozwana może nie tylko odnieść się do zarzutów drugiej strony, ale może też wskazać sądowi kościelnemu, że nieważność zachodzi po stronie przeciwnej, czyli tej, która wniosła skargę o nieważność. Strona pozwana również w piśmie odpowiadającym na skargę powinna wskazać fakty dowodzące jej interesu prawnego i stanowiska w sprawie. Niestety moment ten zostaje często przez strony pozwane zaniedbany. Wynika to z nieznajomości prawa kanonicznego. Nawet jeśli strona pozwana zdecyduje się odpowiedzieć na skargę samodzielnie, to brak wiedzy dotyczący dowodzenia nieważności w kanonicznych procesach małżeńskich, już na wstępie może pozbawić stronę pozwaną skutecznej i przemyślanej obrony, oraz sprawić, że strona pozwana będzie błędnie rozumiała znaczenie pewnych faktów i okoliczności, jakie wytypują w sprawie.

Proces o nieważność małżeństwa – wyjaśnianie niektórych pojęć

malmesbury

Adwokat kościelny / Pełnomocnik – prawnik reprezentujący stronę w procesie o nieważność małżeństwa. Jego uprawnienia reguluje kodeks prawa kanonicznego, instrukcja procesowa Dignitas Connubii, oraz motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus.

Audytor – sędzia, który zbiera materiał dowodowy mający ustalić stan faktyczny. Natomiast materiał dowodowy do sądu kościelnego dostarcza sama strona powodowa lub pozwana, chcąc określone fakty udowodnić. Niewątpliwie strony przy dowodzeniu są o wiele bardziej skuteczne jeśli korzystają z pomocy prawnika kanonisty.

Dekanat – jednostka organizacyjna w diecezji Kościoła katolickiego obejmująca zasięgiem określony rejon, na którego terytorium znajduje się pewna liczna parafii np.: Dekanat Świnoujście w Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej, Dekanat Sopot w Archidiecezji Gdańskiej. Dekanatem kieruje dziekan.

Dyskusja sprawy – moment w procesie kanonicznym, kiedy strony mogą zapoznać się z aktami, oraz zgłosić uwagi.

Dyspensa super rato – nazwa procedury polegającej na uzyskaniu dyspensy od małżeństwa ważnie zawartego, ale niedopełnionego.

Instrukcja sprawy – czas w procesie kiedy gromadzone są dowody, najczęściej przesłuchanie świadków.

Kancelaria kanoniczna, kancelaria prawa kanonicznego, kancelaria adwokata kościelnego – tak zazwyczaj nazywają się kancelarię świadczące pomoc w zakresie pomocy w uzyskaniu nieważności małżeństwa kanonicznego. Prawo kanoniczne nie reguluje jednak nazewnictwa tego typu działalności.

Kanonista – określenie prawnika, będącego absolwentem prawa kanonicznego.

Konkordat – jest to umowa międzynarodowa zawierana między Stolicą Apostolską, a danym państwem. Reguluje wzajemne relację. Konkordat między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską został zawarty 28 lipca 1993 r, a następnie ratyfikowany 23 lutego 1998 r. Konkordat zagwarantował Kościołowi autonomię prawną, polegającą na tym, że Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem – prawem kanonicznym m. in. w sprawach dotyczących małżeństwa kanonicznego. Stolicę Apostolską przy zawieraniu konkordatu reprezentuje nuncjusz apostolski.

Niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej – najczęstszy tytuł ( kanon. 1095 n. 3 ) z którego rozpatrywana jest nieważność małżeństwa. Nie chodzi tu o chorobę psychiczną, ale raczej o wady charakteru. Przyczyną psychiczną z której rozpatrywana jest nieważność małżeństwa kościelnego bardzo często bywa niedojrzałość. Niedojrzałość może przejawiać się wysokim egoizmem, utrudniającym relację międzyosobowe.

Obrońca węzła małżeńskiego – występuje w procesie przeciwko nieważności, jego celem jest przedstawianie wszystkich dowodów na rzecz ważności małżeństwa.

Ordynariusz – najczęściej w procesach kanonicznych odnosi się do biskupa diecezjalnego, chodź te pojęcie jest szersze.

Powód- osoba występująca ze skargą powodową.

Pozwany – z zasady w procesach o nieważność przedstawiający inne stanowisko niż powód.

Rota Rzymska – najwyższy trybunał w sprawach o nieważność w Kościele katolickim.

Skarga powodowa – pismo zaskarżające nieważność małżeństwa.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa kanonicznego – taka jest poprawna nazwa wyroku w którym orzeka się nieważności małżeństwa kanonicznego. Inne nazwy np.: unieważnienie ślubu kościelnego, unieważnienie małżeństwa kościelnego, rozwód kościelny są popularne, ale niepoprawne.

Sąd Biskupi – miejsce gdzie odbywa się proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa kanonicznego. Zazwyczaj każda diecezja ma swój sąd. Zdarza się jednak, że Sąd może być dla kilku diecezji np.: Sąd Metropolitalny Warszawski jest również właściwy dla Diecezji Warszawsko – Praskiej, oraz Ordynariatu. Oprócz nazwy sąd biskupi mogą też występować inne określania np.: sąd kościelny, trybunał kościelny, sąd metropolitalny, lub trybunał metropolitalny.

Wikariusz sądowy, oficjał – urzędnik Kurii zarządzający sądem kościelnym

Właściwość sądowa – oznacza, że nie każdy sąd jest właściwy do rozpatrzenia nieważności małżeństwa. Właściwy jest sąd zawarcia małżeństwa oraz miejsca gdzie przebywa strona pozwana lub powodowa np: miejscem zawarcia małżeństwa jest Warszawa, strona powodowa zamieszkuje w Łodzi, a strona pozwana w Giżycku. W tym przypadku osoba chcąca rozpocząć proces będzie miała wybór miejsca procesu między sądami biskupimi Archidiecezji Łódzkiej, Archidiecezji Warszawskiej, i Diecezji Ełckiej, ponieważ Giżycko przynależy do Diecezji Ełckiej.